TÜRK MÜZİĞİ SÖZLÜĞÜ

Klâsik Türk müziğinde Kasîde formunun belirli kısımlarından birine verilen isim. Kasîde formundan bağımsız ve Gazel formuna yakın bir tarzda icrâ edilen kasîdeler de mevcuttur. Bkz. Gazel.

Klâsik Türk müziğinde kullanılan 20 süreli büyük usûl. Sofyân, iki adet Yürük Semâî ve yeniden Sofyân usûllerinin birleştirilmesiyle meydana getirilmiştir. Peşrev, ilâhî ve beste gibi formlarda kullanılmıştır.

Yanlış, hatalı ses çıkartış, ya da yanlış çalış. Falso terimi, müziğin doğru icrâ edilmediğini, hatalı olduğunu ifade eder.

Sadece üflemeli çalgılardan oluşan askerî ya da sivil müzik topluluğu, grup.

1. Belirli kalıplara bağlı kalmaksızın serbest bir üslûpta yazılmış müzik eseri.

2. Son yüzyıl içerisinde bazı Türk müziği eserleri içinde serbest tarzda bestelenmiş olan şarkı formlarını da ifade eden terim. Klasik şarkı formlarının kurallarına uymadan kolay akılda kalan sözler ve basit melodi kalıpları ile bestelenen, dönemin popüler müziği olarak da adlandırılan bir müzik tarzıdır.

Askeri bandolarda bakır üflemeli tenor ya da bariton çalgılara verilen isim. Bunları çalan müzisyenlere ise fanyolcu denilir.

Heyecanlı, telaşlı, kabına sığmaz bir biçimde. Oyun havalarının icrâsı sırasında yapılan heyecanlı veya telaşlı davranışlar için kullanılan bir terim.

Farsaklar'ın (Varsaklar'ın) söyledikleri uzun havalara verilen isim. Çoğu kez 8'li hece ölçüsüyle söylenir. Ritmik kalıplar içinde düzenlenmiş Varsaklar da vardır. Varsak Aşireti'nin Güney Anadolu şivesinde söylenme biçimi Farsak şeklindedir. Bkz. Varsağı.

Klâsik Türk müziğinde ağır tempodan yürük (hızlı) tempoya doğru bir çıkış gösteren, farklı formlardaki eserlerin ard arda icrâ edilmesiyle oluşan bir çeşit konser. Klâsik fasılda formlar Taksîm, Peşrev, Kâr, Birinci Beste, İkinci Beste, Ağır Semâî, Yürük Semâî, Saz Semâîsi şeklinde sıralanırken, günümüzdeki fasıllarda çoğu kez Kâr, Beste, Ağır Semâî ve Yürük Semâî şeklinde sıralanmaktadır. Kimi zaman fasılın sonuna Köçekçe, Saz Semâîsi yerine, Oyun Havası, Longa, Sirto formunda eserler de getirildiği görülür.

Bkz. Aralık.

Klâsik Türk müziğinde fasıl çalan topluluğa verilen isim. Bkz. Fasıl.

Bkz. Koma.

Klâsik Türk müziğinde kullanılan 16 süreli büyük usûl. Dört adet Sofyân usûlünün birleştirilmesiyle meydana getirilmiştir. Peşrev, kâr ve beste gibi formlarda kullanılmıştır. Muhammes usûlünden (Bkz. Muhammes) türetildiği için "Fer'i Muhammes" de denir.

Klâsik Türk müziğinde kullanılmış bir birleşik makam. Günümüze örneği ulaşmamıştır.

Klâsik Türk müziğinde kullanılan Ferah makamı çeşidi.

Klâsik Türk müziğinde kullanılan birleşik makam. Acem makamının dizisine, Acemaşîrân makamının temel dizisinin ve yegâh (re) sesi üzerine aktarılmış bir Bûselik dizisinin eklenmesiyle meydana getirilmiştir. İnici bir seyir özelliğine sahiptir. Karar sesi yegâh (re), güçlü sesi acem (fa)dir. Asma kararları, çargâh (do) sesi üzerinde (yerinde) Çargâh, dügâh (la) sesi üzerine aktarılmış Kürdî, Uşşak ve Hicâz çeşnileri ile Bayâti makamının da asma kararları olan nevâ (re) sesi üzerine aktarılmış Bûselik ve Hicâz, çargâh sesi üzerine aktarılmış Nikrîz çeşnileri ve segâh (koma bemolü almış si) sesi üzerinde Segâh üçlüsü ile Ferahnâk beşlisidir.

Bozuk düzen veya Kara Düzen adı verilen bağlama düzeninin Uşşak yöresinde bilinen ismi. Bkz. Bozuk Düzeni.

Klâsik Türk müziğinde kullanılan birleşik makam. Nevâ (re) sesi üzerine aktarılmış bir Rast beşlisine, nîm hicâz (bakiye diyezi almış do) sesi üzerine aktarılmış bir Hicâz dörtlüsü, segâh (koma bemolü almış si) sesi üzerine aktarılmış bir Ferahnâk beşlisi, dügâh (la) sesi üzerine aktarılmış bir Rast beşlisi ve ırak (bakiye diyezi almış fa) sesi üzerinde (yerinde) bir Ferahnâk beşlisinin eklenmesiyle meydana getirilmiştir. Makamın seyri sırasında Ferahnâk beşlisi Eksik Ferahnâk olarak da kullanılır. İnici bir seyir özelliğine sahiptir. Karar sesi ırak (bakiye diyezi almış fa), güçlü sesleri nevâ (re) ve evc (bakiye diyezi almış fa)tir. Asma kararları, çargâh (do) sesi üzerinde Çargâh, dügâh (la) sesi üzerine aktarılmış Kürdî, Uşşak ve Hicâz, acemaşîran (fa) sesi üzerine aktarılmış Çargâh çeşnileri ile Bayâti makamının da asma kararları olan nevâ (re) sesi üzerine aktarılmış Bûselik ve Hicâz, çargâh sesi üzerine aktarılmış Nikrîz çeşnileri ve segâh (koma bemolü almış si) sesi üzerinde Segâh üçlüsü ile Ferahnâk beşlisidir.

Klâsik Türk müziğinde kullanılan Ferahnâk makamı çeşidi. Neyzen Doğan Ergin tarafından düzenlenmiştir. Ferahnâk makamının dizisine, hüseynî aşîrân (mi) sesi üzerine aktarılmış bir Uşşâk dörtlüsünün eklenmesiyle meydana getirilmiştir.

Klâsik Türk müziğinde ırak sesi üzerinde tam beşli aralık oluşturacak şekilde dizilen beş sesli kalıp dizi.

Klâsik Türk müziğinde kullanılan makam. Bazı teorisyenlere göre aktarılmış (şed) bir makam olarak tanımlanmıştır. Hüseyin Saadettin Arel tarafından, Kürdî makamının temel dizisinin yegâh (re) sesi üzerine aktarılmasıyla meydana getirilmiştir. Karar sesi yegâh (re), güçlü sesi rast (sol)tır.

Klâsik Türk müziğinde kullanılan birleşik makam.

Klâsik Türk müziğinde kullanılan birleşik makam. Bazı teorisyenlere göre bu makamın dizisinin, Ferahnümâ (Bkz. Ferahnümâ) ve Ferahzâr (Bkz. Ferahzâr) makamlarının dizileri ile aynı olma ihtimali vardır.

Bkz. Fer'.

Klâsik Türk müziğinde kullanılan birleşik makam. Bazı teorisyenlere göre makama bu isim, Bağdat'ın 1639 yılında Sultan IV.Murat tarafından ikinci kez fethedilmesi şerefine verilmiştir.

Klâsik Türk müziğinde kullanılan birleşik makam. Bazı teorisyenlere göre makama bu isim, Belgrad'ın 1521 yılında fethedilmesi anısına verilmiştir.

Klâsik Türk müziğinde kullanılan birleşik makam.

Klâsik Türk müziğinde kullanılan birleşik makam.

Makama veya herhangi bir diziye yabancı ses.

Çankırı dolaylarında oyun oynanıp içki içilen eğlencelerde çalınan ve söylenen oyun havalarına verilen isim.

Ankara dolaylarının ünlü oyun havalarından birinin ismi; aslı Hüdayda olmakla birlikte bu isimle de bilinir.

Ankara yöresi sazcılarının kullandıkları düzenlerden biri. Alt tel la, orta tel re, üst tel fa diyez seslerine akortlanır.

Üflemeli bir çalgı. İlk şekli incelendiğinde düdük ve çığırtma gibi çalgılarla karıştırılması mümkün olan ve kısmen blok flüte benzeyen bu çalgının ses bölgesi, piccolo (küçük flüt)dan da farklıdır. Askerî kıtalarda yürüyüş sırasında sıkça kullanılmıştır.

Rakamlarla şifrelenmiş armonik eşlik partileri.

Klâsik Türk müziğinde peşrev ve saz semâîsi gibi çalgı müziği kategorisine giren formların özel bir türüne verilen isim. Her hânede makam değiştirilmesi sebebiyle bu isimle anılmaktadır. Bu özelliği ile sözlü bir form olan Kâr-ı Nâtık ile benzerlik taşır.

Sonsuz müzik aşkı.

Bu tâbir ilk kullanılmaya başlandığında amatör müzikseverleri tanımlamaktayken sonradan anlamı çok geniş bir sahayı kapsar hale gelmiştir. Günümüzde dünyanın dört bir yanındaki müzik dernek, vakıf ve kuruluşlarına, profesyonel orkestra kurumlarına da "filarmoni" kelimesini içeren isimler verilebilmektedir.

Türk müziğinde kullanılmış olan çalgı. Bazı teorisyenlere göre Abdülkâdir Merâgî'nin icâd ettiği "kâsât" ile aynı çalgıdır.

Trabzon yöresi oyun ezgilerinden biri. Erkeklerin omuzlarını titretmelerinden bu ismi aldığı tahmin edilmektedir. "Fingildemek" : omuz titretmek anlamında kullanılmaktadır.

Klâsik Türk müziğinde kullanılan 28 süreli büyük usûl. İki adet Sengin Semâî ve dört adet Sofyân usûlünün birleştirilmesiyle meydana getirilmiştir. Frenkçin usûlünden türetilir. Beste formunda kullanılmıştır.

Klâsik Türk müziğinde kullanılan 12 süreli küçük usûl. İki adet Semâî ve üç adet Nîm Sofyân usûlünün birleştirilmesiyle meydana getirilmiştir. Peşrev, beste gibi formlarda kullanılmıştır.

Sesi kaydeden ve yaptığı kaydı duyuran cihaz. Gramofon, ses yazan. 1877 yılında Charles Cros tarafından icâd edilmiş, 1878 yılında Thomas Edison tarafından geliştirilerek ilk kez kullanılmıştır.

Fonograf tarafından zaptedilmiş ve gerektikçe tekrar dinlenilmesi için korunma altına alınabilmiş ses belgesi, metin ya da müzik eseri kayıtları.

Sesin saniyedeki titreşim sayısını gösteren akustik terimi.

İnici veya çıkıcı bir hareketle, kaydırma tekniği ile bir çırpıda çalınan notalar.